Tuổi 17 và 'bản án' chạy thận suốt đời

17 tuổi - cái tuổi đáng ra phải tung hoành trên sân bóng, nỗ lực học và mơ về một tương lai tươi sáng. Thì với Lê Bảo Khánh (đã đổi tên nhân vật, Hà Nội), tuổi 17 lại là khởi đầu của chuỗi ngày sống phụ thuộc vào máy chạy thận, đều đặn 3 lần mỗi tuần. Và nếu không có một ca ghép thận thành công – điều được gọi là “phép màu” – thì hành trình ấy có lẽ sẽ còn kéo dài mãi.

"Bản án" không báo trước

Chàng trai này được đưa đến bệnh viện trong tình trạng da xanh xao, mệt mỏi, niêm mạc nhợt nhạt. Khánh không có dấu hiệu phù, sốt hay có triệu chứng gì đặc biệt, chỉ là... thấy mệt.

Nhưng sau các xét nghiệm, bác sĩ bất ngờ thông báo em đã ở giai đoạn 5 của suy thận mạn. Đây là mức độ nặng nhất, bắt buộc phải lọc máu chu kỳ. Cả hai quả thận đều đã teo nhỏ, chức năng gần như mất hoàn toàn.

Sau các xét nghiệm, các bác sĩ bất ngờ thông báo Khánh đã ở giai đoạn 5 của suy thận mạn. Ảnh: Phượng Lê.

Gia đình Khánh bàng hoàng, họ không nghĩ một chàng trai vẫn khỏe mạnh, đi học bình thường, lại mang trong mình căn bệnh nguy hiểm như vậy.

Theo lời kể của người thân, suốt nhiều năm, nam sinh này gần như không bao giờ uống nước lọc. Nước ngọt có gas là món khoái khẩu, ngày nào cũng có mặt trong thực đơn. Ngoài ra, bệnh nhân vốn mắc viêm cầu thận - một dạng bệnh lý về thận cần được phát hiện và theo dõi sát nhưng không ai trong gia đình biết. Không triệu chứng, không kiểm tra, bệnh cứ thế âm thầm tiến triển.

"Khi đến viện, Khánh tỉnh táo nhưng các chỉ số cho thấy thận đã hỏng. Đây là tổn thương mạn tính, không thể phục hồi", TS.BS Nguyễn Thị Thu Hải, Trưởng Đơn nguyên Thận nhân tạo, Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc nói.

Tương tự, ở tuổi 26, khi bao hoài bão về học tập và sự nghiệp còn dang dở, Trần Ngọc Thy (đã đổi tên nhân vật, ở Củ Chi) lại buộc phải tạm gác lại tất cả để chiến đấu với căn bệnh suy thận giai đoạn cuối. May mắn, sau gần một năm kiên trì lọc máu định kỳ nhưng tình trạng không mấy cải thiện, cô đã được ghép thận thành công nhờ quả thận mẹ hiến tặng.

Thy may mắn được ghép thận thành công nhờ quả thận mẹ hiến tặng. Ảnh minh họa: Duy Hiệu.

Nhớ lại thời điểm trước khi phát bệnh, Thy chia sẻ từng duy trì lối sống thiếu lành mạnh như thức đêm ngủ ngày, nhiều hôm thức xuyên đêm học bài, uống nước ngọt thay nước lọc, ăn khuya thường xuyên.

Năm 2024, Thy bắt đầu mất ngủ, đau nhức, khó thở, phù chân… nhưng chủ quan không đi khám. Chỉ đến khi ngất xỉu tại nơi làm việc và được đưa vào cấp cứu, cô mới biết mình đã suy thận giai đoạn cuối.

Lối sống âm thầm "bào mòn" thận

TS.BS Nguyễn Thị Thu Hải cho biết những trường hợp như của Đạt hay Vy không hiếm. Bởi thực tế, suy thận mạn đang gia tăng nhanh ở người trẻ, trong đó không ít trường hợp xuất phát từ lối sống kém lành mạnh như lạm dụng nước ngọt, ăn mặn, ít vận động, dùng thuốc không kê đơn kéo dài.

Suy thận mạn đang gia tăng nhanh ở người trẻ. Ảnh: Duy Hiệu.

Chuyên gia này phân tích các loại đồ uống chứa nhiều đường và hóa chất có thể gây tổn thương hệ thống mạch máu nuôi thận, làm tăng nguy cơ mắc viêm cầu thận mạn. Đường cũng góp phần làm tăng nguy cơ béo phì, rối loạn chuyển hóa, kháng insulin, những yếu tố gián tiếp gây suy giảm chức năng thận.

"Điều đáng lo ngại là bệnh thận mạn tính thường không biểu hiện rõ ràng trong giai đoạn đầu. Ngay cả khi bệnh đã tiến triển nặng, người bệnh vẫn có thể tiểu tiện bình thường, không phù, không đau, khiến nhiều người chủ quan. Triệu chứng phổ biến chỉ là mệt mỏi, da nhợt nhạt, khó tập trung, rất dễ nhầm với thiếu máu hay căng thẳng tâm lý", bác sĩ Hải nói.

Trao đổi với Tri thức - Znews, TS.BS Nghiêm Trung Dũng, Giám đốc Trung tâm Thận tiết niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai, cũng cho hay nhiều bệnh nhân đến khám tại đơn vị này khi bệnh đã ở giai đoạn cuối, không thể phục hồi. Đáng chú ý, có không ít trường hợp chỉ mới 15-16 tuổi, trong khi bệnh nhân dưới 40 tuổi vốn được coi là còn trẻ.

Ở châu Á, đặc biệt là Việt Nam, người trẻ lại chiếm tỷ lệ cao hơn trong nhóm bệnh này, chủ yếu do các bệnh lý cầu thận

TS.BS Nghiêm Trung Dũng

"Bệnh thận mạn tính thường diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Phần lớn các ca được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe định kỳ, làm hồ sơ đi học, đi làm", TS.BS Dũng nhấn mạnh.

Mỗi ngày đơn vị này đang điều trị nội trú cho khoảng 150 bệnh nhân, quản lý hơn 300 trường hợp lọc máu chu kỳ, theo dõi hậu ghép thận cho hơn 400 bệnh nhân ngoại trú và chăm sóc hơn 100 người bệnh lọc màng bụng tại nhà. Đồng thời, trung tâm tiếp nhận hơn 400 lượt khám/ngày.

TS.BS Nghiêm Trung Dũng, Giám đốc Trung tâm Thận tiết niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai, thăm khám cho bệnh nhân suy thận trẻ. Ảnh: BSCC.

Điều đáng lo ngại là số lượng bệnh nhân trẻ tuổi mắc bệnh thận mạn giai đoạn cuối có xu hướng gia tăng. "Tại các nước châu Âu, châu Mỹ, bệnh thận mạn chủ yếu gặp ở người cao tuổi do liên quan đến đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, những bệnh chuyển hóa điển hình. Trong khi đó, ở châu Á, đặc biệt là Việt Nam, người trẻ lại chiếm tỷ lệ cao hơn trong nhóm bệnh này, chủ yếu do các bệnh lý cầu thận", TS.BS Dũng chỉ rõ.

Theo ông, đây là điều trái với quy luật thông thường. Khi nền kinh tế phát triển, bệnh tật chuyển hóa đáng lý phải xuất hiện muộn hơn, ở nhóm dân số già. Nhưng tại Việt Nam, thay vì "già hóa" bệnh nhân, bệnh thận mạn lại đang "trẻ hóa" nhanh chóng.

TS.BS Dũng cho rằng đây là hệ quả của nhiều yếu tố cộng hưởng như lối sống thiếu lành mạnh, môi trường ô nhiễm, thực phẩm không đảm bảo an toàn, các sản phẩm tiêu dùng không rõ nguồn gốc như thực phẩm chức năng trôi nổi, thuốc giả, thậm chí cồn giả.

"Chúng ta không khẳng định đây là nguyên nhân gây bệnh, nhưng không thể loại trừ chúng là yếu tố nguy cơ. Các chất độc khi đưa vào cơ thể đều phải được gan và thận xử lý. Khi hai 'nhà máy' này phải làm việc quá tải, hậu quả là suy chức năng, bệnh lý tăng vọt" ông cảnh báo.

Điều đáng tiếc là khi phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, người bệnh phải đối mặt với 2 lựa chọn khó khăn là chạy thận suốt đời hoặc ghép thận - vốn khan hiếm nguồn hiến và chi phí cao.

"Chúng ta không thể tiếp tục coi bệnh thận là bệnh của người già. Truyền thông cho giới trẻ về nguy cơ bệnh thận, về tác hại của lối sống lệch chuẩn, về những sản phẩm không rõ nguồn gốc là việc cần làm ngay, làm mạnh, làm quyết liệt", TS.BS Dũng trăn trở.