Chụp chiếu tràn lan, chẩn đoán hay trục lợi? - Kỳ 2: Lạm dụng xét nghiệm, dân tốn kém quá nhiều
Nhiều bác sĩ nhận định hiện nay việc lạm dụng xét nghiệm khá phổ biến bởi nhiều lý do: một số bác sĩ chưa có kỹ năng lâm sàng tốt, bệnh nhân yêu cầu xét nghiệm, bác sĩ chạy theo sản phẩm…
Người dân chuẩn bị thực hiện xét nghiệm - Ảnh: DUYÊN PHAN
Nhưng lạm dụng xét nghiệm hay không chỉ có các bác sĩ biết, người khi đi khám thường không biết
Nhân viên y tế chụp PET/CT cho bệnh nhân - Ảnh: DUYÊN PHAN
Xét nghiệm gene tầm soát ung thư, nên không?
Theo TS Quốc Thịnh, hiện chưa có thống kê chính xác về tỉ lệ lạm dụng xét nghiệm. Thế nhưng trong thực tế thực hành lâm sàng, các bác sĩ vẫn ghi nhận tình trạng lạm dụng xét nghiệm để tầm soát, chẩn đoán ung thư tại một số cơ sở y tế.
Ví dụ những xét nghiệm liên quan tới dấu ấn sinh học của ung thư như CEA, CA 15-3, CA19-9..., nhiều nơi cho người bình thường làm hàng loạt trong khi những chất này không có giá trị về mặt chẩn đoán trong hầu hết các loại bệnh ung thư.
Những chất này chỉ có giá trị trong một số tình huống, giúp ích cho việc theo dõi bệnh. Còn khi thực hiện những xét nghiệm này và thấy các chỉ số hơi tăng so với bình thường, có khi do các bệnh lý lành tính mà đánh giá người đó bị ung thư sẽ làm người đi thực hiện xét nghiệm thấy hoang mang, lo lắng, lãng phí tiền bạc.
Ngoài ra, hiện có nhiều cơ sở y tế khám sức khỏe tổng quát xây dựng những gói khám có một số bất cập, người dưới 30 tuổi nhưng lại được tư vấn mua gói khám sức khỏe có khám đo mật độ loãng xương - loại dịch vụ chỉ cần đo cho những người lớn tuổi hoặc có những bệnh lý gì đó.
Hoặc nhiều cô gái trẻ đi khám tầm soát ung thư vú đã được một số cơ sở y tế tự động chụp nhũ ảnh chụp tuyến vú mà không biết chụp nhũ ảnh cho những cô gái trẻ này không mang lại giá trị bằng siêu âm. Chỉ những phụ nữ ngoài 40 tuổi, mật độ tuyến vú không còn dày nữa mới cần chụp nhũ ảnh.
"Hiện nay cũng đang nổi lên một vấn đề mới là tầm soát phát hiện sớm bệnh ung thư bằng gene, tức là lấy máu sau đó đi xét nghiệm để coi có tế bào ung thư trong cơ thể hay không", TS Quốc Thịnh nhận định.
Cũng theo TS Quốc Thịnh, một số cơ sở y tế đã quảng cáo đây là phương tiện rất tốt để tầm soát phát hiện sớm ung thư, nhưng về mặt chính thống, những khuyến cáo của những tổ chức uy tín, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì tới thời điểm này xét nghiệm máu để tầm soát phát hiện sớm ung thư chưa được xem là phương tiện để tầm soát đại trà.
Xét nghiệm về gene chỉ ứng dụng chủ yếu trong điều trị cũng như đánh giá các yếu tố di truyền của một số loại ung thư, từ đó khuyến cáo bệnh nhân và thân nhân bệnh nhân và đưa ra những giải pháp theo dõi phù hợp.
Hạn chế để bệnh nhân làm lại những xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh để tránh lãng phí
Trước đây, Bộ Y tế cũng khuyến khích các bệnh viện liên thông và công nhận kết quả xét nghiệm trước đó để tránh người bệnh phải làm lại xét nghiệm lần 2. Thế nhưng trong thực tế nhiều bệnh nhân đi khám ở một cơ sở trước đó dù đã được siêu âm, CT, MRI sau đó đến một cơ sở khác để điều trị có khi vẫn phải chụp lại.
Chuyện chụp lại xét nghiệm này khó phân định được do kỹ thuật của đơn vị trước đó là không đảm bảo hay bệnh viện sau không tin vào kết quả của bệnh viện trước và tiếp tục chỉ định bệnh nhân chụp lại, làm mất thời gian và lãng phí tiền bạc của bệnh nhân.
Do vậy, các bệnh viện cũng nên có những quy định cụ thể cho những trường hợp đã có những xét nghiệm về hình ảnh, khi nào mới cần làm lại, chứ không sẽ rất lãng phí.
Chụp chiếu tràn lan, chẩn đoán hay trục lợi? - Kỳ 1: 'Ma trận' tầm soát ung thư, đột quỵ