Cha mẹ đưa trẻ đi xét nghiệm gene tìm tài năng: Có nên không?

Piano là một môn nghệ thuật mà nhiều cha mẹ cho con học

Xu hướng xét nghiệm gene khám phá năng khiếu, tài năng cho trẻ xuất hiện nhiều ở những TP lớn như TP.HCM, Hà Nội.

Tại các trung tâm xét nghiệm gene nhận thực hiện các gói xét nghiệm giải mã gene dành riêng cho phát triển toàn diện trẻ em bao gồm giải mã về tính cách như tính cách hướng ngoại hay hướng nội, khả năng ghi nhớ, ngôn ngữ, năng khiếu. Nên chăng?

Chưa có chứng cứ đầy đủ về mặt di truyền học

Một trung tâm quảng cáo: "Bài kiểm tra gene tài năng bẩm sinh giống như một la bàn nhằm hỗ trợ các bậc làm cha mẹ xác định hướng đi đúng cho con trẻ".

"Có rất nhiều phương pháp khác nhau để có thể khám phá năng khiếu bẩm sinh của một người từ lúc mới sinh ra. Nhưng giải mã gene được xem là một trong những phương pháp tân tiến hàng đầu cho những phân tích có kết quả chính xác cao, điều này giúp định hướng nuôi dưỡng và phát triển tiềm năng ở trẻ ngay từ khi còn nhỏ", một trung tâm khác quảng cáo ầm ĩ.

Anh P.T.C. - 45 tuổi, ngụ ở phường Gia Định, TP.HCM - kể anh có một cô con gái học hệ trung cấp chín năm khoa piano cổ điển Nhạc viện TP.HCM. Con được nhiều thầy cô đánh giá cao rằng cháu đàn piano hay.

Con học giỏi xuất sắc môn tiếng Anh, văn học. Anh C. băn khoăn không biết nên định hướng cho con theo hướng nghệ thuật hay học tập văn hóa. Cuối cùng anh quyết định làm xét nghiệm gene cho con.

Gói xét nghiệm này sẽ giải mã gene của bé về khả năng ngôn ngữ, ghi nhớ, cảm âm tuyệt đối, hướng nội - hướng ngoại, sự mạnh mẽ - nhạy cảm… Kết quả xét nghiệm gene cho thấy con anh chỉ nổi trội về ngôn ngữ, không có năng khiếu về âm nhạc.

Anh T.C. chia sẻ nếu anh mà làm xét nghiệm này cho con từ nhỏ chắc anh sẽ không đầu tư cho con học piano chuyên nghiệp. Thế nhưng hiện con anh lại đang học rất tốt. Theo anh C., kết quả xét nghiệm gene chỉ nên để tham khảo.

Bác sĩ Nguyễn Khắc Hân Hoan, trưởng khoa xét nghiệm di truyền y học Bệnh viện Từ Dũ TP.HCM, cho biết làm cha mẹ hầu như ai cũng kỳ vọng con mình sẽ phát triển vượt trội trở thành người tài giỏi, thành công và được xã hội công nhận.

Cha mẹ mong muốn phát hiện sớm năng khiếu của con để có thể đầu tư đúng hướng, tận dụng "giai đoạn vàng" trong phát triển trí tuệ và kỹ năng.

Nắm bắt được nhu cầu này, gần đây thị trường xét nghiệm cũng tích cực nghiên cứu và đưa ra các dịch vụ xét nghiệm với các quảng bá rất lôi cuốn.

Tuy nhiên việc xét nghiệm gene để dự đoán năng khiếu của trẻ em cũng như người lớn hiện nay vẫn là một lĩnh vực chưa có chứng cứ đầy đủ về mặt di truyền học, y học và xã hội học.

Các nghiên cứu di truyền học đã xác định rằng các đặc điểm như trí thông minh, năng khiếu thể thao, âm nhạc hay toán học là tính trạng phức tạp, đa gene - đa yếu tố, chịu ảnh hưởng bởi nhiều gene với hiệu ứng rất nhỏ và tương tác chặt chẽ với môi trường (ví dụ: điều kiện nuôi dưỡng, giáo dục, dinh dưỡng, trải nghiệm xã hội).

Những biến thể gene được phát hiện và công bố trong một số nghiên cứu về năng khiếu không đủ độ chính xác, không đủ căn cứ khoa học để dự đoán một cách cá nhân hóa và ứng dụng vào từng đứa trẻ một cách tin cậy.

Trong thực hành y khoa chuẩn mực, các bác sĩ di truyền vẫn chưa có căn cứ nào để có thể đưa ra các chỉ định xét nghiệm này. Vì thế chúng ta không nên sử dụng như một công cụ quyết định định hướng tương lai cho trẻ.

Không nên sử dụng các xét nghiệm gene thương mại để đánh giá năng khiếu

Hiệp hội Di truyền y học và hệ gene Mỹ (American College of Medical Genetics and Genomics - ACMG) cũng khuyến cáo không nên sử dụng các xét nghiệm gene thương mại để đánh giá năng khiếu hay tiềm năng học tập vì điều này có thể gây hiểu lầm, áp lực tâm lý không cần thiết cho trẻ, làm lu mờ vai trò của giáo dục và nuôi dưỡng toàn diện.

Bác sĩ Hoan cho rằng cha mẹ nên gần gũi, chú trọng quan sát thực tế, khuyến khích trẻ trải nghiệm đa dạng, nuôi dưỡng sở thích của trẻ một cách linh hoạt thay vì đặt kỳ vọng dựa trên những kết quả xét nghiệm chưa đủ cơ sở khoa học dẫn đến nhưng sai lầm đáng tiếc có thể xảy ra, ảnh hưởng đến tương lai của con trẻ.

Xét nghiệm gene, đặc biệt trong lĩnh vực dự đoán năng khiếu, không phải là một công cụ chính xác tuyệt đối.

Những kết quả này thường dựa trên một số biến thể di truyền nhỏ với tác động rất hạn chế và không đủ độ tin cậy để khẳng định một cá nhân có hay không có năng khiếu trong một lĩnh vực cụ thể như âm nhạc, toán học hay thể thao.

Do đó việc phụ thuộc vào kết quả xét nghiệm để đưa ra quyết định giáo dục hoặc định hướng tương lai có thể dẫn đến sai lầm đáng tiếc khiến cha mẹ bỏ lỡ tiềm năng thực sự của con.

Nói cách khác, chiến lược giáo dục nên đặt nền tảng trên việc quan sát, trải nghiệm thực tế và nuôi dưỡng đam mê thay vì lệ thuộc hoàn toàn vào kết quả xét nghiệm gene mang tính dự đoán chưa chính xác.

Gene chỉ là yếu tố chiếm một phần nhỏ

TS Nguyễn Kim Dung, nguyên phó viện trưởng Viện nghiên cứu giáo dục (Đại học Sư phạm TP.HCM), cho biết sự phát triển của trẻ phụ thuộc vào bốn yếu tố.

Đó là yếu tố di truyền (gene), yếu tố môi trường gia đình, xã hội, yếu tố dinh dưỡng và yếu tố giáo dục. Khi có đủ bốn yếu tố này sẽ giúp trẻ thông minh, phát triển một cách tốt nhất. Như vậy gene chỉ là một trong bốn yếu tố giúp trẻ phát triển.

Ngay cả khi các bậc phụ huynh đã hiểu những ưu, nhược của trẻ thì cũng cần cho trẻ được phát triển trong một môi trường, nguồn dinh dưỡng, giáo dục tốt thì trẻ mới có thể phát triển một cách tốt nhất.

Hiện nay giá xét nghiệm gene giúp phát hiện khả năng của trẻ khá đắt tiền (khoảng vài triệu đồng/mẫu) mà độ chính xác của xét nghiệm cũng chưa được đảm bảo rộng rãi.

Trong khi thông qua việc quan sát tiếp xúc với trẻ hằng ngày, các phụ huynh, giáo viên cũng có thể đánh giá được khả năng của trẻ.

Do vậy yếu tố tìm hiểu gene chỉ là yếu tố nhỏ mà các bậc phụ huynh nên đồng hành cùng với giáo viên để cùng tìm hiểu trẻ.

Vì sao không nên kiểm tra IQ bằng xét nghiệm gene

TTO - Các nhà khoa học đã chứng minh mối liên hệ giữa hàng trăm gene khác nhau với trí thông minh con người. Nhưng vì sao không nên kiểm tra chỉ số IQ bằng các xét nghiệm gene.