Biến chứng khó lường khi người cao tuổi và có bệnh nền mắc cúm

Trước tình hình dịch cúm đang lan rộng tại nhiều quốc gia, Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Tiến Đạo, Quản lý Y khoa Hệ thống Tiêm chủng VNVC, chỉ ra lý do khiến người cao tuổi, người có bệnh lý nền dễ gặp biến chứng nguy hiểm từ cúm.

Triệu chứng bệnh mơ hồ dễ bị bỏ qua

Cúm là bệnh truyền nhiễm do virus Influenza gây ra, phổ biến nhất là 2 nhóm A và B. Cúm dễ lây lan qua giọt bắn hoặc dịch tiết mũi họng do ho, hắt hơi, khạc nhổ hoặc tiếp xúc gần.

Theo WHO, mỗi năm toàn cầu ghi nhận khoảng một tỷ ca cúm, 3-5 triệu ca bệnh nặng và 290.000-650.000 ca tử vong liên quan đến biến chứng hô hấp của cúm, trong đó chủ yếu là nhóm người cao tuổi và người mắc bệnh nền. Tại Việt Nam, cúm xuất hiện quanh năm với khoảng 600.000 đến 1 triệu ca mắc. Năm 2024, cả nước ghi nhận 8 trường hợp tử vong, trong đó phần lớn là người có bệnh nền.

Cúm có thể trở nặng nhanh, đe dọa người cao tuổi và có bệnh lý nền. Ảnh: Shutterstock.

Giai đoạn đầu, người bệnh thường chỉ sốt, ho, sổ mũi, đau đầu… nên dễ nhầm với cảm lạnh. Người mắc cúm có thể tự hồi phục sau 2-7 ngày. Do đó, nhiều người chủ quan, bỏ qua giai đoạn điều trị “vàng”, khiến cúm âm thầm diễn tiến nặng.

Người lớn tuổi có thể bị lây nhiễm virus cúm từ các thành viên trong gia đình. Ảnh: Shutterstock.

Biến chứng khó lường ở người cao tuổi và bệnh nền

Theo CDC Mỹ, người từ 65 tuổi trở lên chiếm 50-70% số ca nhập viện và 70-85% số ca tử vong do cúm. Do hệ miễn dịch và hô hấp ở suy yếu, người cao tuổi khó chống chọi với virus cúm, dễ bị tấn công đa cơ quan và gặp nhiều biến chứng, có thể kể đến gồm viêm tai giữa, viêm xoang, viêm phổi...

Virus cúm còn làm tổn hại niêm mạc hô hấp, tạo điều kiện cho vi khuẩn như phế cầu hoặc tụ cầu vàng xâm nhập, gây viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết - những nguyên nhân dẫn đến nhập viện và tử vong ở người lớn tuổi. Bệnh nhân vừa nhiễm cúm vừa bội nhiễm phế cầu khuẩn có nguy cơ tử vong tăng gấp 8 lần.

Người cao tuổi và có bệnh nền nếu mắc cúm sẽ tăng nguy cơ nhập viện, tử vong. Ảnh: Shutterstock.

Ở người có bệnh nền, chức năng các cơ quan suy giảm và dùng thuốc ức chế miễn dịch nên dễ mắc cúm và trở nặng hơn. Như bệnh nhân suy tim sung huyết, COPD, đái tháo đường, suy thận hoặc béo phì đối mặt nguy cơ suy hô hấp cao hơn gấp 3-7 lần so với người không mắc bệnh nền trong vòng 30 ngày đầu sau khi nhiễm cúm. Cúm còn gây rối loạn đường huyết, làm tăng nguy cơ biến cố bất thường lên đến 74% ở người bệnh đái tháo đường, theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH).

Đặc biệt, nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng gấp 3-5 lần và đột quỵ tăng gấp 2-3 lần trong 2 tuần đầu sau nhiễm cúm ở người trên 65 tuổi. Hiệp hội Hô hấp châu Âu cảnh báo cúm mùa có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ lên gấp 8 lần, nguy cơ đau tim và nhồi máu cơ tim gấp 10 lần, nguy cơ viêm phổi gấp 8 lần ở nhóm cao tuổi.

Người cao tuổi, có bệnh nền sau khi khỏi cúm thường uể oải, mệt mỏi kéo dài. Ảnh: Shutterstock.

Người cao tuổi nhập viện vì cúm thường bị suy giảm thể lực xuất viện, hồi phục chậm và dễ tái nhiễm, khiến sức khỏe và chất lượng sống giảm sút.

Lá chắn phòng cúm hiệu quả cho người già, người có bệnh nền

Vaccine cúm đã được chứng minh an toàn, hiệu quả trong hơn 60 năm qua. Vaccine chứa thành phần virus đã bị phá hủy khả năng gây bệnh nhưng vẫn kích thích cơ thể tạo ra kháng thể chống mầm bệnh, nên người cao tuổi có thể yên tâm tiêm chủng mà không lo ảnh hưởng sức khỏe hay bệnh nền trở nặng.

Người cao tuổi, có bệnh nền tiêm một mũi cúm hàng năm giúp bảo vệ sức khỏe. Ảnh: Mộc Thảo.

Vaccine cúm có hiệu quả phòng bệnh đến 90%, giúp giảm 47% nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân, giảm nguy cơ nhập viện do viêm phổi, giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim 15- 45%. Ở người cao tuổi và mắc bệnh nền, vaccine giúp giảm 70-80% tỷ lệ tử vong có liên quan đến cúm.

Hiện nay, vaccine có các loại giúp phòng 4 chủng virus cúm phổ biến gồm cúm A/H1N1, A/H3N2, B/Yamagata, B/Victoria, dành cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn. Trong đó, vaccine tiểu đơn vị chỉ chứa kháng nguyên bề mặt virus với tính sinh miễn dịch tốt và ít gây phản ứng phụ sau tiêm như sốt, đau tại nơi tiêm…

Theo bác sĩ Đạo, vaccine cúm cần tiêm nhắc lại mỗi năm để duy trì kháng thể bảo vệ, do virus thường xuyên biến đổi. Tiêm nhắc đều đặn hàng năm có thể làm giảm đến 60% bệnh liên quan đến cúm, 90% tỷ lệ nhập viện và khoảng 70-80% tỷ lệ bị tử vong do cúm, đặc biệt ở nhóm người cao tuổi và có bệnh nền. Bác sĩ Đạo cũng khuyến cáo nhóm này cần rửa tay thường xuyên, hạn chế tiếp xúc người bệnh, khám định kỳ và đến ngay cơ sở y tế khi xuất hiện các triệu chứng bất thường như ho, sốt hay mệt mỏi.