Hiểu lầm về viêm não Nhật Bản có thể khiến trẻ gặp di chứng suốt đời

Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm cấp tính hệ thần kinh trung ương, do virus viêm não Nhật Bản gây ra. Virus lây truyền sang người qua vết đốt của muỗi Culex sau khi chúng đốt các loại chim hoang dã hoặc gia súc như heo, bò, trâu, ngựa... mang mầm bệnh.

Viêm não Nhật Bản xuất hiện quanh năm

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm toàn cầu ghi nhận khoảng 100.000 ca viêm não Nhật Bản, trong đó hơn 25.000 ca tử vong. Tại Việt Nam, bệnh diễn ra quanh năm, xuất hiện ở mọi độ tuổi, phổ biến nhất là ở trẻ dưới 15 tuổi.

Muỗi Culex là trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản.

Theo WHO thống kê, tỷ lệ tử vong do viêm não Nhật Bản có thể lên đến 30%. Nếu sống sót, 50% trẻ bị di chứng về nhận thức, hành vi hoặc thần kinh như co giật, điếc, rối loạn tâm thần, rối loạn vận động, giảm khả năng giao tiếp.

Bệnh diễn biến nhanh, khó phát hiện sớm các triệu chứng ban đầu. Khi virus xâm nhập vào mạch máu não, trẻ mới có biểu hiện ban đầu như sốt, đau đầu, buồn nôn, nôn, bỏ bú, quấy khóc, nhanh chóng rơi vào lơ mơ, tăng trương lực cơ, gồng cứng cơ, co giật và hôn mê.

Bệnh viêm não Nhật Bản diễn biến nhanh, khó phát hiện sớm triệu chứng ban đầu.

Hiện, bệnh viêm não Nhật Bản có vaccine phòng ngừa tại Việt Nam, tuy nhiên số ca bệnh vẫn xuất hiện rải rác ở nhiều địa phương. Thời gian qua, cả nước ghi nhận nhiều trẻ mắc bệnh ở độ tuổi dưới 15. Mới đây nhất, bé gái 9 tuổi (ở Hà Nội) được chẩn đoán mắc viêm não Nhật Bản khi có triệu chứng sốt cao, đau đầu và điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Nghệ An cũng ghi nhận hai trẻ 8 tuổi và 9 tuổi mắc viêm não Nhật Bản khi chưa tiêm vaccine. Trước đó, một bé trai 9 tuổi (ở Quảng Ninh) có triệu chứng đau đầu, mệt mỏi, cũng phát hiện mắc căn bệnh này.

Trẻ mắc viêm não Nhật Bản có nguy cơ tử vong lên đến 30% và tỷ lệ di chứng lên đến 50% nếu sống sót.

Lý giải nguyên nhân trẻ dưới 15 tuổi dễ mắc bệnh viêm não Nhật Bản, bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Công Luận - Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC - cho biết trẻ em, nhất là trẻ dưới 1 tuổi, có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên dễ bị mầm bệnh tấn công. Còn trẻ lớn hơn thường vui chơi, học tập, dã ngoại ngoài trời, chơi đùa với gia súc, gia cầm nên dễ bị muỗi chích làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Bên cạnh đó, nhiều phụ huynh vẫn còn có hiểu lầm về bệnh nên chưa phòng ngừa đúng cho con. Ví dụ nhiều phụ huynh cho rằng căn bệnh hiếm gặp, chỉ cần giữ vệ sinh nhà cửa sạch, tránh để con bị muỗi đốt là đủ nên không trang bị vaccine cho con. Hay như việc nhiều phụ huynh cho rằng con chỉ cần tiêm các mũi vaccine lúc nhỏ là đủ, không cần tiêm nhắc, khiến trẻ mất dần miễn dịch bảo vệ.

Trẻ hoạt động ngoài trời có thể bị muỗi đốt và mắc bệnh viêm não Nhật Bản.

Trên thực tế, bệnh xuất hiện quanh năm và ở mọi lứa tuổi. Việc giao thương, du lịch thuận lợi như hiện nay cũng tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan rộng rãi từ khu vực nông thôn đến thành thị. Nếu chưa có miễn dịch, chưa tiêm vaccine hoặc chưa tiêm nhắc lại, trẻ tiếp xúc với virus có thể mắc viêm não Nhật Bản bất cứ lúc nào.

Tiêm vaccine đầy đủ giúp trẻ khỏe mạnh

Theo bác sĩ Luận, tiêm vaccine viêm não Nhật Bản là biện pháp phòng ngừa hiệu quả và được WHO, Bộ Y tế và nhiều tổ chức y tế trên thế giới công nhận. Việt Nam đã có các loại vaccine phòng viêm não Nhật Bản, được triển khai trong chương trình tiêm chủng mở rộng và dịch vụ.

Vaccine viêm não Nhật Bản thế hệ mới là loại vaccine sống giảm độc lực tái tổ hợp chỉ có trong tiêm chủng dịch vụ. Trẻ từ 9 tháng tuổi có thể tiêm phòng, giúp bảo vệ sớm và chủ động hơn. Trẻ từ 9 tháng tuổi đến 18 tuổi cần tiêm 2 mũi, một mũi cơ bản và một mũi nhắc cách nhau 1 năm. Người từ 18 tuổi trở lên chỉ cần tiêm một mũi duy nhất.

Trong khi đó, vaccine bất hoạt nuôi cấy từ não chuột - đang được sử dụng trong chương trình Tiêm chủng mở rộng và dịch vụ - tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi, gồm 3 mũi cơ bản và cần tiêm nhắc lại 3 năm một lần để duy trì miễn dịch hiệu quả. Lịch tiêm loại vaccine này kéo dài, có thể khiến cha mẹ bỏ qua lịch tiêm nhắc cho con hoặc hiểu lầm chỉ cần tiêm 3 mũi lúc nhỏ là đủ.

Dựa trên lịch tiêm của các loại vaccine kể trên, phụ huynh có thể cân nhắc loại phù hợp cho con. Trường hợp trẻ đã tiêm 3 mũi cơ bản với vaccine viêm não Nhật Bản nuôi cấy từ não chuột có thể tiêm nhắc cho trẻ với 1 mũi duy nhất bằng loại sống giảm độc lực, đặc biệt với trẻ từ 5 tuổi, để bảo vệ an toàn trước căn bệnh này.

Trẻ nhỏ tiêm vaccine phòng viêm não Nhật Bản tại Hệ thống Tiêm chủng VNVC. Ảnh: Diệu Thuần

Ngoài vaccine, cha mẹ nên phòng bệnh cho trẻ bằng cách mặc quần áo dài, ngủ màn ngay cả ban ngày, dọn dẹp vệ sinh chuồng trại, nơi ở sạch sẽ để muỗi không có nơi cư trú.