Theo Bác sĩ Nguyễn Văn Mác Toàn - Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, vi khuẩn não mô cầu lây lan qua đường hô hấp bằng giọt nước bọt nhỏ hoặc dịch tiết mũi họng khi nói chuyện, tiếp xúc gần nguồn bệnh (gồm người lành mang trùng và người bệnh). Do đó, thanh thiếu niên cần cẩn trọng 5 môi trường sau.
Trường học
Trường học là môi trường tập trung đông học sinh, sinh viên, thường xuyên diễn ra hoạt động nhóm và sinh hoạt gần gũi, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn não mô cầu lây lan.
Tại Mỹ, nghiên cứu thực hiện năm 2013-2017 ở 45 trường đại học cho thấy có 80 ca mắc bệnh não mô cầu, 11 ca tử vong. Hay nghiên cứu dịch tễ học tại thành phố Tô Châu (Trung Quốc) năm 2013-2017 cho thấy mật độ lớp học dày đặc là yếu tố nguy cơ chính khiến vi khuẩn phát tán.
 |
Trường học là môi trường tập trung đông học sinh, sinh viên, có nguy cơ lây lan bệnh não mô cầu. |
Khu tập thể, ký túc xá sinh viên
Không gian chật hẹp, dùng chung tiện nghi và đồ ăn uống dễ tạo thành “ổ dịch” não mô cầu trong ký túc xá, khu tập thể.
Nghiên cứu tại ký túc xá của trường đại học Hàn Quốc cho thấy tỷ lệ mang vi khuẩn não mô cầu ở sinh viên tăng từ 2,7% ban đầu lên 6,3% sau 1 tháng; đạt 11,8% sau 3 tháng.
Nước ta cũng vừa ghi nhận hai trường hợp thiếu niên 13 và 17 tuổi mắc não mô cầu nặng, lần lượt điều trị tích cực tại Bệnh viện TP Thủ Đức (TP HCM) và Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội). Các trường hợp tiếp xúc gần với bệnh nhân ở gia đình và trường học cũng được theo dõi sức khỏe.
 |
Bệnh do não mô cầu để lại di chứng vĩnh viễn cho thanh thiếu niên. |
Câu lạc bộ, quán bar, pub
Các câu lạc bộ, bar, pub thanh thiếu niên thường lui tới thường thiếu không gian thông thoáng, có nhiều tiếp xúc gần, tạo điều kiện cho vi khuẩn lây lan, khó kiểm soát nguồn lây.
 |
Việc tham gia tiệc tùng ở bar, pub, karaoke có thể lây nhiễm virus não mô cầu. |
Ngoài ra, nhiều thanh thiếu niên có xu hướng tham gia hoạt động tiếp xúc thân mật như ôm, hôn và quan hệ tình dục. Điều này làm tăng khả năng lây nhiễm vi khuẩn não mô cầu.
Lễ hội
Thanh thiếu niên thường tham gia hoạt động vui chơi, giao lưu, tiếp xúc gần trong lễ hội hay sự kiện tụ tập đông người như hành hương, sự kiện thể thao, tang lễ, nhạc hội... Điều này cũng tăng nguy cơ nhiễm khuẩn não mô cầu.
Ví dụ trại họp ban Hướng đạo thế giới năm 2015 tại Nhật Bản, với sự tham gia của hơn 33.000 hướng đạo sinh, đã ghi nhận 6 trường hợp mắc não mô cầu nhóm W, đồng thời 40 người tiếp xúc gần phải sử dụng thuốc phòng ngừa.
 |
Lễ hội đông người có thể trở thành “ổ dịch” não mô cầu khó kiểm soát. |
Khu quân sự
Quân nhân sinh hoạt và làm việc trong không gian đông đúc, thực hiện hoạt động huấn luyện yêu cầu tiếp xúc gần, cường độ vận động cao có thể khiến sức khỏe suy giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn lây lan và tấn công.
Đầu năm nay, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội) tiếp nhận quân nhân 24 tuổi tử vong do sốc nhiễm khuẩn não mô cầu thể tối cấp.
Phòng ngừa bệnh do não mô cầu
Não mô cầu là một trong 10 bệnh gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam. Khoảng 50% người bệnh do não mô cầu tử vong nếu không được điều trị đúng cách. Dù được điều trị kịp thời, bệnh cũng có tỷ lệ tử vong cao, lên đến 15%. Có đến 20% bệnh nhân sống sót sau viêm màng não do não mô cầu chịu nhiều di chứng về thể chất và tinh thần như cắt cụt chi, điếc, mù lòa, chậm phát triển tâm thần và hành vi…
Bác sĩ Nguyễn Văn Mác Toàn khuyến nghị người dân chủ động phòng bệnh cho thanh thiếu niên cũng như các thành viên trong gia đình để đẩy lùi bệnh do não mô cầu. Các nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu phổ biến là A, B, C, W, Y - đã có vaccine phòng ngừa tại Việt Nam gồm vaccine phòng nhóm A, C, Y, W-135 của Mỹ, nhóm B của Italy và nhóm B, C của Cuba.
 |
Vaccine giúp bảo vệ thanh thiếu niên khỏi bệnh do não mô cầu. |
Nghiên cứu tại Mỹ về tỷ lệ tử vong theo nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu được báo cáo trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2021 cho thấy nhóm W có tỷ lệ tử vong cao nhất, chiếm 21,5%. Tiếp theo là nhóm C (14,6%), nhóm Y (9,8%) và B (9,6%). Từ khi đưa vào sử dụng, vaccine cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 giúp giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên do các nhóm huyết thanh chính C, Y, W.
