Hướng tới miễn viện phí toàn dân: Bài toán cần tính kỹ

Nghiên cứu miễn viện phí thông qua BHYT

Theo GS.TS Nguyễn Anh Trí, để thực hiện được việc hỗ trợ kinh phí để miễn viện phí cho toàn dân cần phải phối hợp song hành, gắn kết chặt chẽ cùng với bảo hiểm y tế. Nói cách khác, việc hỗ trợ để miễn viện phí có thể được thực hiện thông qua bảo hiểm y tế toàn dân.

"Nếu mỗi người dân đều có thẻ bảo hiểm y tế thì có thể tiếp cận được dịch vụ y tế mà không cần phải lo lắng về chi phí. Bởi vậy cần nghiên cứu nâng mệnh giá mua thẻ bảo hiểm y tế cho những nhóm yếu thế, người có công với cách mạng, thương binh, gia đình liệt sĩ, bị bệnh hiểm nghèo" - ông Trí đề xuất.

Cần chuẩn bị hết sức thận trọng và chắc chắn

Đại biểu Quốc hội - TS.BS Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cho rằng việc miễn viện phí sẽ phức tạp hơn nhiều so với miễn học phí. Bởi với học phí, số học sinh phụ thuộc vào dân số và theo từng vùng, địa phương và thường có thể dự tính được cũng như ít có sự thay đổi lớn...

Còn với chi phí y tế tại Việt Nam hiện đang tăng nhanh theo từng năm. Thêm vào đó, hiện nay nhiều cơ sở y tế là đơn vị sự nghiệp hoạt động tự chủ tài chính và nguồn thu chủ yếu từ các dịch vụ khám chữa bệnh.

"Vì thế nếu thực hiện miễn viện phí cần phải có một sự chuẩn bị hết sức thận trọng và chắc chắn, đặc biệt là nguồn lực tài chính đảm bảo cho việc thực hiện. Không để tạo áp lực và cản trở việc nâng cao năng lực chuyên môn và phát triển khoa học công nghệ, kỹ thuật của các cơ sở y tế" - bác sĩ Thu nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức khẳng định gợi ý của Tổng Bí thư về việc miễn viện phí vào năm 2030 là mong ước lớn không chỉ của người dân mà cả của đội ngũ y bác sĩ. Nhưng để đạt được mục tiêu này, còn rất nhiều việc phải làm.

"Ngành y tế rất áp lực, nhưng chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành khác để phấn đấu thực hiện mục tiêu mà Tổng Bí thư đề ra, bởi đó là mong ước của toàn dân", ông Thức nói.

Lấp khoảng trống bảo hiểm y tế

Người dân làm các thủ tục có bảo hiểm y tế trong bệnh viện tại TP.HCM - Ảnh: DUYÊN PHAN

Trong nhiều ý kiến cho rằng để hướng tới mục tiêu miễn viện phí toàn dân, trước tiên từ bảo hiểm y tế (BHYT). Vậy vấn đề là BHYT tại nước ta hiện ra sao?

Theo bà Trần Thị Trang, vụ trưởng Vụ BHYT (Bộ Y tế), quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT đã tương đối toàn diện và ngày càng được mở rộng.

Sau khi Luật BHYT được ban hành năm 2008, số người tham gia BHYT đã tăng nhanh, từ 46,1% dân số (năm 2008) lên 94,2% dân số (2024). Quyền lợi hưởng BHYT của người tham gia ngày càng được mở rộng. Nhiều loại thuốc đắt tiền, thuốc để chữa trị bệnh ung thư được đưa vào danh mục chi trả.

Mắc bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, suy thận, bệnh nhi sinh năm 2019 (Hải Dương) sau thời gian điều trị đã được quỹ BHYT chi trả hơn 4,4 tỉ đồng. Hay một bệnh nhi sinh năm 2018 ở Hòa Bình cũng được quỹ BHYT chi trả hơn 4,3 tỉ đồng khi điều trị bệnh thiếu yếu tố VIII di truyền. Những con số lên đến hàng tỉ đồng, có lẽ nếu không có BHYT "chung tay" những người dân nghèo khó có thể trang trải.

Hiện nay có 9 nhóm đối tượng được ngân sách nhà nước hỗ trợ mức đóng BHYT từ 70% đến 100%. Mới đây Bộ Y tế cũng đề xuất nâng mức hỗ trợ tối thiểu từ 30% lên 50% mức đóng BHYT đối với học sinh phổ thông từ lớp 1 tới lớp 12. Một số đối tượng khác tăng từ 50% lên 70%.

Bà Trần Thị Trang cho biết Luật BHYT sửa đổi đang hoàn thiện chính sách, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia BHYT. Trong đó luật đã quy định mức hưởng BHYT khi thực hiện thông cấp khám chữa bệnh BHYT theo hướng không phân biệt địa giới hành chính theo tỉnh.

Đặc biệt trong một số trường hợp bệnh hiếm, bệnh hiểm nghèo..., người bệnh được lên thẳng cơ sở khám chữa bệnh cấp chuyên sâu. Việc tham gia BHYT đã góp phần giảm chi tiêu tiền túi của hộ gia đình cho chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên theo Bộ Y tế, hiện nay tỉ lệ chi tiền túi tại Việt Nam vẫn tương đối cao, chiếm khoảng 45% chi phí y tế. Theo đó hằng năm bình quân quỹ BHYT chi trả từ 87 - 89% tổng chi phí khám chữa bệnh BHYT, người tham gia BHYT có trách nhiệm đồng chi trả 11 - 13%.

Hiện còn gần 6% dân số chưa tham gia BHYT, các chuyên gia cho rằng cần có thêm chính sách hỗ trợ để lấp khoảng trống này.

Bao phủ BHYT toàn dân

Theo TS.BS Trần Thanh Tùng - Trường đại học Y Hà Nội, BHYT giúp người bệnh, đặc biệt là người bệnh nghèo, có hoàn cảnh khó khăn giảm gánh nặng tài chính khi đau ốm, bệnh tật.

"Chúng ta cần hướng đến bao phủ BHYT toàn dân để người bệnh được hỗ trợ như nhau. Đối với người dân nghèo, có hoàn cảnh khó khăn ngân sách có thể hỗ trợ 100% chi phí BHYT, đây là giải pháp thiết thực để nâng cao chăm sóc sức khỏe cho người dân", ông Tùng chia sẻ.

Các hệ thống chăm sóc y tế miễn phí và toàn dân ở các nước

Bệnh nhân khám tại Bệnh viện thành phố Raphael de Paula Souza ở Rio de Janeiro, Brazil tháng 2-2024 - Ảnh: AFP

Theo trang Citizens International, các quốc gia có hệ thống chăm sóc sức khỏe miễn phí hoặc chăm sóc sức khỏe toàn dân thường có hạ tầng y tế hiện đại, đảm bảo tất cả người bệnh đều được tiếp cận dịch vụ chăm sóc chất lượng cao và các phương pháp điều trị y tế tiên tiến.

Tại Brazil: Nước này cung cấp quyền tiếp cận chăm sóc sức khỏe miễn phí và toàn dân cho bất kỳ ai sinh sống hợp pháp tại quốc gia này, theo quy định của hiến pháp. Hệ thống Y tế đơn nhất (SUS) của quốc gia Nam Mỹ này được thành lập vào năm 1989, là hệ thống chăm sóc sức khỏe công cộng do chính phủ điều hành lớn nhất thế giới.

Bệnh nhân ở nước này sẽ được tiếp cận các dịch vụ y tế miễn phí bao gồm: chăm sóc ngoại trú, chăm sóc phòng ngừa, tiêm chủng, chăm sóc tại bệnh viện, phẫu thuật.

Tại Anh: Đây là quốc gia phương Tây đầu tiên cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế miễn phí cho công dân. Dịch vụ Y tế quốc gia (NHS) được thành lập vào năm 1948, là hệ thống y tế được tài trợ bởi thuế.

Tất cả cư dân hợp pháp được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe công miễn phí bao gồm: tiêm chủng, sàng lọc và phòng ngừa, dịch vụ bác sĩ, sức khỏe tâm thần, xe cứu thương cho các trường hợp khẩn cấp, chăm sóc nội và ngoại trú, thuốc điều trị nội và ngoại, chăm sóc thai sản, các thiết bị hỗ trợ như xe lăn, máy trợ thính...

Tại Canada: Hệ thống y tế của nước này gọi là Medicare, là hệ thống y tế một người trả do nhà nước tài trợ, có từ năm 1966. Nó cung cấp miễn phí các dịch vụ chăm sóc cơ bản như khám bác sĩ, cấp cứu và sức khỏe tâm thần, phòng và điều trị bệnh thường, chăm sóc thai sản; các dịch vụ thứ cấp như điều trị dài hạn, mãn tính và chăm sóc giảm nhẹ... Đây được xem là hệ thống giúp Canada duy trì tuổi thọ trung bình cao.

Tại Úc: Hệ thống Medicare của Úc được thành lập năm 1984, là chương trình bảo hiểm y tế toàn dân. Nó cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế miễn phí hoặc chi phí thấp cho công dân Úc và New Zealand, thường trú nhân và một số khách nước ngoài đủ điều kiện.

Các dịch vụ bao gồm: bác sĩ gia đình và bác sĩ chuyên khoa, vật lý trị liệu, chăm sóc sức khỏe tâm thần, dịch vụ nha khoa trẻ em cơ bản. Ngoài ra Medicare của Úc cũng còn có chương trình hỗ trợ chi phí thuốc kê đơn.

Vẫn có điểm yếu

Tuy nhiên, các hệ thống Medicare này vẫn có một số điểm yếu. Chẳng hạn như ở Brazil, cơ sở chăm sóc sức khỏe công có thể rơi vào tình trạng quá tải, thiếu trang thiết bị y tế hiện đại, bệnh nhân phải chờ lâu, người ở vùng nông thôn khó tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng, hạn chế về số lượng thuốc, chất lượng dịch vụ không đồng đều, theo trang International Insurance.