Giới khoa học lo lắng về đại dịch mới

Virus cúm gia cầm đang lan rộng trong quần thể chim hoang dã, gia cầm, nhiều loài thú có vú và có thể gây ra một đại dịch thậm chí còn tàn khốc hơn Covid-19 nếu xuất hiện đột biến cho phép lây từ người sang người. Đây là cảnh báo của Giám đốc Trung tâm Nhiễm trùng Hô hấp thuộc Viện Pasteur (Pháp), theo Reuters.

Nhiều trường hợp nhiễm cúm trên đàn gia cầm đã được ghi nhận. Ảnh: Reuters.

Loại virus tấn công cả người khỏe

Trong vài năm qua, chủng cúm gia cầm độc lực cao này đã khiến hàng trăm triệu con gia cầm phải tiêu hủy, gây đứt gãy chuỗi cung ứng thực phẩm và làm giá cả leo thang. Song các ca nhiễm ở người vẫn còn hiếm gặp.

Marie-Anne Rameix-Welti, giám đốc y khoa của trung tâm, cho biết điều khiến giới khoa học lo lắng nhất chính là khả năng virus dần thích nghi với động vật có vú, đặc biệt là con người. “Nếu nó đạt được năng lực lây từ người sang người, thì đó sẽ là virus gây đại dịch”, bà nhấn mạnh.

Theo vị chuyên gia, con người hiện chỉ có miễn dịch đối với các chủng cúm mùa H1 và H3, còn hoàn toàn không có kháng thể chống lại H5 - loại virus đang gây bệnh trên chim và nhiều loài thú có vú. Tình huống này tương tự thời điểm Covid-19 mới xuất hiện, khi toàn bộ dân số thế giới đều không có miễn dịch.

Virus cúm gia cầm có thể tấn công cả người khỏe mạnh. Ảnh: Adobe Stock.

Khác với Covid-19 vốn chủ yếu gây biến chứng nặng ở những người dễ tổn thương, các virus cúm có thể đánh thẳng vào cả những người hoàn toàn khỏe mạnh, đặc biệt là trẻ em. “Nếu một đại dịch thực sự bùng lên, mức độ tàn phá nhiều khả năng sẽ rất lớn, thậm chí có thể vượt qua những gì chúng ta vừa trải qua trong đại dịch Covid-19”, bà nói.

Nghiên cứu mới của các nhà khoa học Đại học Cambridge và Đại học Glasgow (Anh) cho thấy một số đột biến ở virus cúm gia cầm giúp chúng tiếp tục nhân lên ngay cả ở mức nhiệt độ cao của cơ thể khi bị sốt - hàng rào phòng vệ tự nhiên vốn dùng để kìm hãm virus. Theo NDTV, khả năng “vượt nhiệt” này khiến virus dễ gây bệnh nặng hơn ở người và làm tăng nguy cơ bùng phát đại dịch, đặc biệt với những chủng nguy hiểm như H5N1.

Nhiều trường hợp nhiễm cúm gia cầm đã được ghi nhận

Trong quá khứ, thế giới đã ghi nhận nhiều trường hợp con người nhiễm các chủng cúm H5, bao gồm cả H5N1 đang lưu hành trong đàn gia cầm và bò sữa tại Mỹ. Hầu hết ca bệnh đều xuất hiện ở những người tiếp xúc gần với động vật nhiễm bệnh.

Theo WHO, từ năm 2003 đến 2025, gần 1.000 ca nhiễm cúm gia cầm ở người đã được ghi nhận, chủ yếu tại Ai Cập, Indonesia và Việt Nam, với tỷ lệ không qua khỏi lên tới 48%.

Một người bệnh tại Indonesia. Ảnh: NBC News.

Diễn biến mới nhất khiến giới chuyên môn đặc biệt chú ý là trường hợp qua đời do H5N5 ở bang Washington (Mỹ) - ca bệnh trên người đầu tiên của chủng virus này được ghi nhận trên thế giới. Nạn nhân là người cao tuổi, có bệnh nền, sinh sống tại hạt Grays Harbor, cách Seattle khoảng 125 km về phía tây nam.

Người này nhập viện từ đầu tháng 11 với biểu hiện sốt cao, lú lẫn và suy hô hấp. Điều tra dịch tễ cho thấy ông nuôi một đàn gia cầm sân sau, khu vực từng có sự xuất hiện của chim hoang dã. Tiến sĩ Beth Lipton, bác sĩ thú y y tế công cộng của bang Washington, cho biết hai con gia cầm trong đàn đã chết vài tuần trước đó, trong khi những con khác vẫn khỏe mạnh. Các mẫu môi trường lấy quanh chuồng nuôi sau đó xác nhận sự hiện diện của virus H5N5.

Mới đây, một thanh niên 22 tuổi ở Phnom Penh không qua khỏi sau khi nhiễm H5N1. Đây là ca cúm gia cầm thứ 18 ở người được ghi nhận trong năm ở quốc gia này.

Dẫu vậy, ông Gregorio Torres, Trưởng bộ phận Khoa học của Tổ chức Thú y Thế giới (WOAH), cho rằng nguy cơ hình thành một đại dịch lây lan giữa người với người hiện vẫn ở mức thấp.

“Chúng ta cần chuẩn bị để ứng phó sớm. Nhưng ở thời điểm này, mọi người vẫn có thể tận hưởng cuộc sống. Đại dịch là điều có thể xảy ra, nhưng xác suất vẫn rất thấp”, ông khẳng định.

Sẵn sàng đối phó

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), chim và các động vật nhiễm bệnh có thể truyền virus cúm sang người qua nhiều loại dịch cơ thể như nước bọt, dịch nhầy, phân hoặc thậm chí là sữa bò.

Con người có thể bị lây nhiễm khi virus xâm nhập vào mắt, mũi hoặc miệng; khi hít phải giọt bắn hoặc bụi chứa virus; hoặc khi chạm vào bề mặt nhiễm bẩn rồi vô tình đưa tay lên mặt. Phần lớn ca bệnh được ghi nhận sau khi người bệnh tiếp xúc trực tiếp với động vật mang virus. Tuy vậy, lây nhiễm cũng có thể xảy ra ngay cả khi không chạm vào động vật, nếu virus phát tán trong không khí hoặc bám trên các đồ vật xung quanh.

Theo các chuyên gia, thế giới hiện nay đã có sự chuẩn bị tốt hơn nhiều so với giai đoạn trước đại dịch Covid-19. Ảnh: CBC.

Vì vậy, biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất vẫn là hạn chế mọi nguồn phơi nhiễm. Những người thường xuyên tiếp xúc gần, kéo dài và không có bảo hộ với gia cầm, bò sữa hoặc môi trường nhiễm bẩn chính là nhóm có nguy cơ cao nhất.

Bà Rameix-Welti cho rằng nếu cúm gia cầm một ngày nào đó tiến hóa đủ khả năng lây từ người sang người, thế giới hiện nay đã có sự chuẩn bị tốt hơn nhiều so với giai đoạn trước đại dịch Covid-19.

“Điểm tích cực là với cúm, chúng ta đã có sẵn các biện pháp phòng ngừa đặc hiệu. Các ứng viên vaccine đã được chuẩn bị và quy trình tăng tốc sản xuất cũng đã thành thục. Chúng ta cũng có nguồn dự trữ thuốc kháng virus, về lý thuyết có thể hiệu quả với chủng cúm này”, bà nói.