15/04/2025 12:09
Các bà mẹ tham gia chương trình truyền thông giáo dục về sinh con an toàn tại xã Mù Sang, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu - Ảnh: DƯƠNG LIỄU
Những năm qua, mặc dù tỉ lệ sinh con tại cơ sở y tế đã tăng lên đáng kể, tuy nhiên cả nước vẫn còn khoảng hơn 10% phụ nữ
Nhiều bà mẹ đã đến sinh con, đưa con đến trạm y tế thăm khám - Ảnh: DƯƠNG LIỄU
Rào cản "vượt cạn" ở vùng cao
Ông Nguyễn Thế Phong, phó giám đốc Sở Y tế tỉnh Lai Châu, cho hay tỉ suất tử vong mẹ tại khu vực dân tộc thiểu số ở địa phương này ở mức cao. Nguyên nhân do những rào cản về địa lý, nhận thức và hạ tầng y tế.
"Đội ngũ y tế của trạm cùng với cán bộ xã thường xuyên xuống bản phối hợp trưởng bản, già làng, dòng họ để tuyên truyền nâng cao nhận thức cho bà con việc sinh đẻ tại nhà rất nguy hiểm và lợi ích khi sinh tại cơ sở y tế đảm bảo sức khỏe bà mẹ, Bác sĩ sản khoa: Sinh con 'thuận tự nhiên' tại nhà, quá nguy hiểm
Trong chuyến khảo sát đánh giá tiến độ dự án "Không ai bị bỏ lại phía sau: Các can thiệp sáng tạo để giảm tử vong mẹ tại các khu vực dân tộc thiểu số ở Việt Nam" tại tỉnh Lai Châu, ông Matt Jackson, trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam, cho rằng tỉ lệ tử vong mẹ trong các cộng đồng dân tộc thiểu số vẫn ở mức cao, do khó khăn trong việc tiếp cận các cơ sở y tế tại các khu vực miền núi.
Ông Matt Jackson nói thách thức lớn nhất liên quan đến địa bàn, địa hình. Khoảng cách từ nhà dân đến trung tâm y tế huyện, trạm y tế xã rất xa, có nơi cách 10-15km. Việc đi lại càng khó khăn hơn trong mùa mưa hoặc lũ lụt.
"Một vấn đề thách thức khác đó là về tập quán khi nhiều phụ nữ muốn sinh con tại nhà. Sự bất đồng ngôn ngữ cũng là một trở ngại, do đó chúng ta cần có phương thức truyền thông sinh động, sáng tạo, thật dễ hiểu, để thuyết phục được người dân vì sao nên sinh con tại các cơ sở y tế.
Thực tế, những kết quả đã đạt được rất đáng khích lệ. Ví dụ chúng ta thấy tỉ lệ các bà mẹ ở địa phương đến thăm khám cũng như sinh tại cơ sở y tế đã tăng đáng kể trong những năm qua", đại diện UNFPA chia sẻ.
"Mưa dầm thấm lâu" và chính sách an sinh
Bà Trần Thị Bích Loan - phó cục trưởng Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế - nhận định việc thay đổi nhận thức của bà con sẽ mất thời gian do phong tục lâu đời.
"Chúng ta còn hạn chế về cơ sở vật chất và đội ngũ y tế để có thể đảm bảo cung cấp các dịch vụ cho bà con dân tộc thiểu số. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến thiếu sót trong việc rà soát, thăm khám và phát hiện sớm các dấu hiệu có thể dẫn đến tai biến sản khoa, tử vong mẹ", bà Loan cho biết.
Bà Loan nhấn mạnh rằng, cùng với ngân sách nhà nước, việc hợp tác quốc tế để tăng cường hỗ trợ thiết bị và nguồn lực tài chính cho các tỉnh miền núi khó khăn là một giải pháp quan trọng.
Sinh con không mất tiền viện phí, còn được tiền
Sống trên lưng chừng núi huyện vùng cao Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, anh Giàng A Lừng (22 tuổi) và chị Lý Thị Số (21 tuổi) ở bản Xin Chải, xã Mù Sang cùng hai con nhỏ rộ tiếng cười đùa. Hai năm trước, chị Số cũng sinh con đầu lòng tại nhà. Cho đến lần sinh con thứ hai mới đây, chị mới được chồng đưa đến trạm y tế thăm khám và sinh con ở cơ sở y tế.
Anh Lừng chia sẻ nhiều lần được nghe trưởng bản, cán bộ y tế tuyên truyền nên đã đưa vợ đến cơ sở y tế. "Chúng tôi nghĩ đến cơ sở y tế đẻ sẽ tốn kém, sẽ phải nằm ở đấy lâu, mất thời gian, tiền bạc nên cứ đẻ ở nhà. Nhưng hóa ra không phải vậy, vợ tôi sinh xong chỉ hôm sau là về rồi. Đẻ con cũng không mất tiền, lại còn được cán bộ cho thêm 500.000 đồng nữa", anh Lừng chất phác nói.
Cũng như gia đình anh Lừng, gia đình chị Vàng Thị Sùng sau khi sinh hai con tại nhà, năm 2023 chị đã đến cơ sở y tế để sinh con. Tại xã Mù Sang tỉ lệ sinh con tại cơ sở y tế đã tăng từ 24% (2022) lên 61% (2024) và tỉ lệ phụ nữ khám thai định kỳ từ 27,2% lên 41,7%.
Theo bà Thanh, trạm y tế hiện nay đã được trang bị đầy đủ hơn, có máy nghe tim thai cầm tay, phòng sinh sạch sẽ... Đặc biệt, dự án "Không ai bị bỏ lại phía sau: Các can thiệp sáng tạo để giảm tử vong mẹ tại các khu vực dân tộc thiểu số ở Việt Nam" do Bộ Y tế phối hợp với UNFPA, MSD triển khai nhằm giảm tử vong mẹ ở khu vực dân tộc thiểu số còn hỗ trợ chi phí đi lại 500.000 đồng cho bà mẹ khi sinh con tại trạm y tế.
Chính nhờ hỗ trợ ấy, người dân cũng bắt đầu thay đổi nhận thức, thói quen sinh con tại cơ sở y tế thay vì sinh con tại nhà.
Những chính sách đã bắt đầu có kết quả, tỉ lệ tử vong bà mẹ trên cả nước đã có những kết quả đáng khích lệ. Năm 2023, tỉ lệ tử vong mẹ đã giảm trên 5 lần, từ mức 233/100.000 trẻ đẻ sống năm 1990 xuống còn 44/100.000, tỉ suất tử vong trẻ em dưới 5 tuổi và dưới 1 tuổi đều giảm gần 4 lần...
Mặc dù vậy, việc giảm tỉ lệ sinh con tại nhà ở khu vực miền núi, vùng dân tộc thiểu số vẫn còn là thách thức và tiếp tục cần thêm những bước đi mới, chính sách mới.
Nguy hiểm sinh con tại nhà - Kỳ 1: Mất vợ, mất con vì 'sinh con thuận tự nhiên'
