Câu chuyện về bà lại càng thêm ý nghĩa khi vào sáng ngày 25/8/2025, tại Lễ kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống ngành Ngoại giao Việt Nam (28/8/1945 - 28/8/2025), dù di chuyển bằng xe lăn, bà vẫn kiên cường với đôi mắt tinh anh, vầng trán đầy trí tuệ, ngẩng cao đầu phát biểu về ý nghĩa của Hiệp định Paris.
Trước toàn thể lãnh đạo và các nhà ngoại giao, bà đã có một bài phát biểu đầy "đanh thép" mà không cần giấy tờ. Hình ảnh đó đã làm cả hội trường lắng lại trong sự xúc động và thán phục, thể hiện sự kính trọng đặc biệt dành cho một biểu tượng của ngành ngoại giao.
Dòng máu yêu nước và ước mơ tuổi thơ
Bà Nguyễn Thị Bình, tên thật là Nguyễn Thị Châu Sa, sinh năm 1927 tại Quảng Nam. Bà có một gia thế đặc biệt: là cháu ngoại của nhà chí sĩ yêu nước Phan Châu Trinh, và cha là con của một nghĩa binh trong phong trào Cần Vương. Dù chưa từng gặp ông ngoại, cô bé Châu Sa sớm được nuôi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước qua những câu chuyện kể của mẹ.
Bà Nguyễn Thị Bình tại Lễ kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống ngành Ngoại giao Việt Nam. Ảnh Tuổi trẻ.
Thời niên thiếu, bà theo gia đình sang Campuchia, học tại trường Lycée Sisowath. Chính tại đây, bà đã thể hiện sự kiên cường và lòng tự tôn dân tộc khi đối đầu với những người bạn Pháp miệt thị người Việt. Ước mơ của bà khi đó rất giản dị nhưng đầy nhân văn: trở thành bác sĩ để chữa bệnh cho người nghèo. Tuy nhiên, biến cố gia đình và dòng chảy lịch sử đã đưa bà đi theo một con đường khác, nhưng tinh thần nhân ái và ý chí sắt đá thì luôn vẹn nguyên.
Tình yêu thủy chung và sứ mệnh lịch sử
Bên cạnh sự nghiệp lẫy lừng, câu chuyện tình yêu của bà Nguyễn Thị Bình cũng là một minh chứng cho lòng thủy chung và sự hy sinh.
Trong hồi ký của mình, bà từng bộc bạch: "Cuộc sống tình cảm thật sự là phần hết sức quý giá trong đời tôi." Mối tình đầu với chàng kỹ sư Đinh Khang nảy nở trước khi kháng chiến bùng nổ.
Suốt 9 năm chiến tranh, dù chỉ nhận được vài dòng chữ ngắn ngủi, bà vẫn kiên định với tình cảm của mình. Sau ngày kháng chiến chống Pháp thắng lợi, họ đoàn tụ và kết hôn.
Bà mang vẻ đẹp kiên cường của người phụ nữ Việt Nam.
Tình nghĩa vợ chồng bền chặt đã trở thành điểm tựa vững chắc để bà vượt qua mọi khó khăn và hoàn thành nhiệm vụ được giao. Bà từng tự hào viết: "Tôi là người hạnh phúc, đã lấy được người mình yêu và đó cũng là mối tình đầu."
Trước ngày lên đường sang Paris, bà bối rối không biết nói thế nào với chồng và các con còn quá nhỏ. Ông Khang đã hiểu và động viên: “Em có việc phải làm, cứ yên tâm đi, các con đã có anh lo.” Chính sự tin tưởng và hậu phương vững chắc đó đã giúp bà yên tâm, dốc hết tâm sức cho cuộc đấu tranh ngoại giao trên đất khách quê người.
Sứ giả của hòa bình
Từ năm 1961, bà đã tham gia Ban Thống nhất của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, phụ trách mảng ngoại giao nhân dân. Đến tháng 7/1968, bà trở thành đại diện của Mặt trận tại Hội nghị Paris.
Vào ngày 2/11/1968, bà Bình xuất hiện tại Paris với phong thái dịu dàng nhưng đầy bản lĩnh. Trước 400 nhà báo quốc tế, bà đã trình bày lập trường chính nghĩa và thiện chí hòa bình của Mặt trận. Hình ảnh một phụ nữ nhỏ nhắn, hiền lành nhưng lập luận sắc sảo đã tạo ấn tượng mạnh mẽ, thu hút sự thiện cảm của giới truyền thông phương Tây.
Bà Nguyễn Thị Bình được mệnh danh "Bông hồng khiêu vũ giữa bầy sói".
Khi Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam được thành lập vào tháng 6/1969, bà được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Ngoại giao và Trưởng đoàn đàm phán tại Paris. Dù nhận thấy trọng trách nặng nề, bà đã hoàn thành xuất sắc vai trò "sứ giả hòa bình" của mình.
Bà Bình đã có những cuộc đối đáp đầy trí tuệ với báo chí quốc tế. Khi được hỏi về sự hiện diện của quân đội miền Bắc ở miền Nam, bà khẳng định: "Dân tộc Việt Nam là một, người Việt Nam ở Bắc cũng như Nam đều có nghĩa vụ chiến đấu chống xâm lược".
Và khi một nhà báo thắc mắc về các vùng giải phóng, bà đã đáp lại một cách đầy thuyết phục: "Nơi nào Mỹ ném bom, bắn phá thì đấy chính là vùng giải phóng của chúng tôi. Nếu không tại sao Mỹ lại phải ném bom?".
Bà Nguyễn Thị Bình, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông nước ngoài (Ảnh: En.baoquocte).
Năm 1971, phái đoàn của bà đã đưa ra kế hoạch 7 điểm nổi tiếng, yêu cầu Mỹ rút quân và trả tự do cho tù binh, đồng thời đề xuất thành lập một chính phủ hòa hợp dân tộc. Sau này, kế hoạch được rút gọn thành hai điểm chính: Mỹ rút quân và thành lập chính phủ ba thành phần ở miền Nam.
Bốn năm kiên trì đấu tranh đã mang lại kết quả. Ngày 27/1/1973, Hiệp định Paris được chính thức ký kết. Bà Nguyễn Thị Bình, đại diện cho Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, đã đặt bút ký vào 32 văn bản hiệp định, đánh dấu một chiến thắng lịch sử của dân tộc Việt Nam trên mặt trận ngoại giao.
Bà Nguyễn Thị Bình tại Hội nghị Paris.
Với phong thái nhẹ nhàng, trang phục áo dài truyền thống cùng trí tuệ sắc sảo và lập trường kiên định, bà đã được mệnh danh là "bông hồng khiêu vũ giữa bầy sói" tại Hội nghị Paris. Bà đã để lại những câu nói bất hủ như: "Các ông có thể đi đến mặt trăng, nhưng tại sao các ông không thể đi đến hòa bình trên trái đất này?" và khi được hỏi có phải là đảng viên Đảng Cộng sản không, bà đã trả lời: "Tôi thuộc Đảng yêu nước".
Bộ trưởng Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam Nguyễn Thị Bình ký văn kiện Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam, ngày 27/1/1973, tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế ở thủ đô Paris (Pháp) (Ảnh: Văn Lượng - TTXVN).
"Đặt bút ký vào văn bản hiệp định Paris lịch sử, tôi vô cùng xúc động... Tôi không có đủ lời để nói lên được lòng biết ơn vô tận với đồng bào và chiến sĩ ta từ Nam chí Bắc đã chấp nhận mọi hy sinh, dũng cảm chiến đấu để có được thắng lợi to lớn hôm nay", bà viết trong hồi ký.
Huân chương trong lòng dân
Sau chiến tranh, bà tiếp tục cống hiến không ngừng nghỉ cho đất nước. Với 11 năm giữ chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, bà đã đưa ra nhiều cải cách táo bạo để thống nhất và phát triển nền giáo dục non trẻ của đất nước. Những chính sách của bà đã tạo tiền đề quan trọng cho sự phát triển của ngành giáo dục Việt Nam sau này.
Từ năm 1992 đến 2002, trên cương vị Phó Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bà đã có nhiều hoạt động ngoại giao quan trọng. Đây là giai đoạn Việt Nam bước vào công cuộc đổi mới và hội nhập sâu rộng.
Trên cương vị Phó Chủ tich nước (1992 - 2002), bà Nguyễn Thị Bình đã có nhiều đóng góp cho đất nước trong việc bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, Hoa Kỳ và việc Việt Nam gia nhập ASEAN.
Bà đã góp phần thúc đẩy quá trình bình thường hóa quan hệ với Mỹ và Trung Quốc, mở đường cho Việt Nam hội nhập thành công. Đặc biệt, bà cũng chứng kiến và góp sức vào sự kiện lịch sử khi Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN vào năm 1995, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong chính sách đối ngoại.
Bằng uy tín và tầm ảnh hưởng của mình, bà đã giúp Việt Nam tăng cường quan hệ hợp tác với các nước, đồng thời thực hiện nhiều cải cách quan trọng để mang lại công bằng cho người dân, như những đóng góp trong lĩnh vực tư pháp. Một câu chuyện đáng nhớ của bà trong lần gặp Tổng thống Saddam Hussein xóa khoản nợ cho Việt Nam, thể hiện tình hữu nghị cao đẹp giữa hai dân tộc.
Tổng Bí thư Tô Lâm trao danh hiệu Anh hùng Lao động cho đồng chí Nguyễn Thị Bình, nguyên Uỷ viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Chủ tịch nước, nguyên Bộ Trưởng Bộ Ngoại giao Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam Ảnh: Thống Nhất/TTXVN.
Ngay cả khi đã nghỉ hưu, bà vẫn tiếp tục hoạt động không ngừng vì mục tiêu hòa bình, giáo dục và quyền trẻ em với vai trò Chủ tịch Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam. Bà xuất hiện trên nhiều diễn đàn quốc tế, truyền cảm hứng cho hàng triệu người trên khắp thế giới.
Bà Nguyễn Thị Bình không chỉ xứng đáng với Huân chương Lao động cao quý của Nhà nước, mà còn nhận được một "huân chương" vô giá: sự kính trọng và yêu mến của nhân dân Việt Nam và bạn bè quốc tế. Cuộc đời bà là một minh chứng hùng hồn rằng, vẻ đẹp và ý chí của một người phụ nữ có thể làm nên những điều phi thường, góp phần làm nên cả lịch sử.
