Dù trông giống nhau đến mức khó phân biệt, răng và xương thực ra khác nhau nhiều hơn bạn tưởng, từ cấu trúc, chức năng cho đến khả năng tự phục hồi - Ảnh: AI
Thoạt nhìn, răng và xương dường như giống hệt nhau: đều cứng, trắng và chứa nhiều canxi. Chính vì thế, không ít người lầm tưởng răng cũng là một phần của hệ xương. Tuy nhiên, trên thực tế hai loại mô này khác biệt gần như hoàn toàn.
"Cả răng và xương đều là mô khoáng hóa", giáo sư danh dự Edmond Hewlett, Trường Nha khoa UCLA (Mỹ), giải thích, "nhưng sự giống nhau chỉ dừng lại ở đó".
Hai nhiệm vụ khác nhau trong cơ thể
Điểm khác biệt đầu tiên nằm ở chức năng. Răng không thuộc hệ xương vì chúng đảm nhận một vai trò hoàn toàn khác. Công việc chính của răng là nghiền nát và cắt nhỏ thức ăn trước khi đi vào ống tiêu hóa. Răng cũng góp phần tạo ra âm thanh, giúp con người phát âm rõ ràng hơn. Chính vì vậy, răng được xếp vào hệ tiêu hóa chứ không phải hệ vận động.
Ngược lại, xương là bộ khung nâng đỡ toàn bộ cơ thể. Chúng tạo điểm bám cho cơ, bảo vệ các cơ quan nội tạng quan trọng như tim và phổi, đồng thời là "nhà máy sinh học" sản xuất tế bào máu. Tủy xương đỏ tạo ra hồng cầu để vận chuyển oxy, còn tủy xương trắng sinh ra bạch cầu giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
Dù khác biệt, răng và xương vẫn có mối liên kết chặt chẽ: xương hàm là nền tảng giúp giữ răng cố định và chịu lực khi nhai. Như lời giáo sư Hewlett nói: "Chúng hoạt động cùng nhau, nhưng vẫn là hai thứ riêng biệt".
Cấu trúc: Một bên rắn chắc, một bên sống động
Sự khác biệt về chức năng dẫn đến sự khác biệt trong cấu tạo. Phần ngoài cùng của răng là men răng, lớp mô khoáng hóa mỏng nhưng cực kỳ cứng. Men răng là vật chất cứng nhất trong cơ thể, nhờ những tinh thể dày đặc của hợp chất canxi-photphat.
Bên dưới men là ngà răng, lớp mô cứng hơn xương nhưng mềm hơn men, chứa vô số ống nhỏ dẫn máu và dây thần kinh. Lõi răng là tủy răng, mô mềm chứa mạch máu và dây thần kinh giúp răng cảm nhận nóng, lạnh, đau nhức.
Cấu trúc của xương lại hoàn toàn khác. Bên ngoài là lớp màng mỏng nhưng dai gọi là màng xương (periosteum), nơi chứa mạch máu và thần kinh giúp mô xương phát triển và lành lại khi bị tổn thương. Phần bên trong là xương đặc vững chắc, bao quanh xương xốp, nơi chứa tủy xương, nơi các tế bào máu được sinh ra.
Xương sống, răng "chết"
Sự khác biệt quan trọng nhất giữa hai loại mô này nằm ở chỗ xương là mô sống, còn răng thì không.
Trong khi xương được nuôi dưỡng bởi mạng lưới mạch máu và thần kinh dày đặc, có khả năng tự phục hồi, thì răng lại gần như "cố định" sau khi hình thành.
Răng được tạo ra từ thời kỳ bào thai và những năm đầu đời nhờ các tế bào đặc biệt gọi là ameloblast (tạo men) và odontoblast (tạo ngà). Khi men răng cứng lại, các tế bào này sẽ chết đi, nghĩa là một khi răng bị mẻ hay sứt, phần men đó không thể tái tạo.
Phần tủy răng bên trong vẫn còn là mô sống, nhưng nó không thể tạo lại lớp men hay ngà bên ngoài. Đây là lý do tại sao răng không thể tự lành sau tổn thương, trong khi xương gãy lại có thể liền lại.
Ngược lại, xương là một mô năng động. Các tế bào osteoblast và osteoclast trong xương liên tục xây dựng mô mới và loại bỏ mô cũ. Nhờ vậy, xương có thể phục hồi sau gãy, đồng thời thích nghi với thay đổi của cơ thể, chẳng hạn khi con người tập luyện thể thao hay thay đổi cân nặng. Theo các nhà khoa học, bộ xương người trưởng thành được tái tạo gần như hoàn toàn sau mỗi 10 năm.
"Xương là phần sống động của cơ thể", giáo sư Hewlett nói, "nhưng hãy chăm sóc răng của bạn thật kỹ, vì chúng sẽ không mọc lại đâu".
Hiểu đúng để chăm sóc tốt hơn
Dù không phải là xương, răng vẫn là một phần thiết yếu của cơ thể, góp vai trò quan trọng trong việc ăn uống, giao tiếp và sức khỏe tổng thể. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa răng và xương giúp chúng ta nhận thức đúng tầm quan trọng của chăm sóc răng miệng.
Không giống như xương có thể lành lại khi gãy, men răng khi đã mất đi sẽ không bao giờ trở lại. Vì thế, thói quen vệ sinh đúng cách, hạn chế đường và thăm khám nha khoa định kỳ là "liệu pháp duy nhất" giúp bảo vệ bộ răng khỏe mạnh suốt đời.
Bất ngờ: Omega-3 và tập thể dục giúp ngăn viêm răng và tiêu xương
